ธุรกิจที่เริ่มต้นจากปัญหาใกล้ตัว: การประยุกต์ทฤษฎีและแนวคิดทางนวัตกรรมเพื่อการพัฒนาผู้ประกอบการยุคใหม่

การพัฒนาผู้ประกอบการยุคใหม่ในบริบทของเศรษฐกิจฐานรากและสังคมเชิงนวัตกรรมได้กลายเป็นประเด็นสำคัญที่หลายหน่วยงานให้ความสนใจ โดยเฉพาะหน่วยงานที่มุ่งสนับสนุนการนำวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรมมาช่วยแก้ปัญหาพื้นที่ เช่น อุทยานวิทยาศาสตร์และนวัตกรรมสังคม มหาวิทยาลัยทักษิณ (SSIP TSU)
หนึ่งในแนวคิดที่ได้รับความสนใจเพิ่มขึ้นในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา คือ “ธุรกิจที่เริ่มจากปัญหาใกล้ตัว (Problem-driven Business)” ซึ่งเป็นการพัฒนาธุรกิจจาก Pain Point ที่ผู้ประกอบการหรือชุมชนประสบอยู่จริง การเริ่มจากปัญหาใกล้ตัวช่วยให้ธุรกิจมีความชัดเจนในด้านความต้องการของตลาด (Market Need) และนำไปสู่โอกาสในการสร้างนวัตกรรมที่ตอบโจทย์สูงกว่าแนวคิดที่เริ่มจากการสร้างผลิตภัณฑ์โดยไม่ทราบความต้องการของผู้ใช้

---

1. แนวคิด “ปัญหาใกล้ตัว” กับทฤษฎีทางนวัตกรรม

การพัฒนานวัตกรรมจากปัญหาใกล้ตัวสอดคล้องกับแนวคิด Design Thinking ซึ่งเริ่มต้นจากขั้นตอน Empathy หรือการทำความเข้าใจผู้ใช้ในเชิงลึก (Brown, 2008) การรับรู้ปัญหาที่เกิดขึ้นจริงในชีวิตประจำวันช่วยให้ผู้ประกอบการเข้าใจบริบทของผู้ใช้และสิ่งแวดล้อมที่เกี่ยวข้อง ทำให้การกำหนดปัญหา (Define) มีความแม่นยำและนำไปสู่การสร้างแนวทางแก้ปัญหาที่ตอบสนองความต้องการจริง (Human-centered Innovation)

2. ความเชื่อมโยงกับแนวคิด Lean Startup

Ries (2011) ระบุว่า ธุรกิจที่มีโอกาสเติบโตสูงคือธุรกิจที่เริ่มจากปัญหาที่ชัดเจนและสามารถสร้างผลิตภัณฑ์ต้นแบบ (MVP) เพื่อตรวจสอบกับผู้ใช้จริงอย่างรวดเร็ว แนวคิดนี้ช่วยลดต้นทุนความเสี่ยงและปรับปรุงสินค้าอย่างต่อเนื่องผ่านวงจรการเรียนรู้ (Build–Measure–Learn) การเริ่มจากปัญหาใกล้ตัวทำให้ผู้ประกอบการเข้าใจจุดเจ็บปวด (Pain Points) อย่างลึกซึ้ง จึงสามารถทดสอบแนวคิดได้เร็วและแม่นยำกว่าการคิดค้นผลิตภัณฑ์ที่ไม่รู้ว่าถูกใช้เพื่ออะไร

3. แนวคิดมูลค่า (Value Proposition) และความต้องการของตลาด

Osterwalder และ Pigneur (2010) ระบุว่า Value Proposition ที่แข็งแรงต้องตอบโจทย์ปัญหาที่สำคัญของลูกค้า การสร้างธุรกิจจากปัญหาใกล้ตัวจึงสอดคล้องกับหลักการนี้อย่างชัดเจน เพราะผู้ประกอบการมีความเข้าใจบริบทของปัญหาและสามารถระบุว่า “คุณค่า” ที่ลูกค้าต้องการจริงคืออะไร ไม่ว่าจะเป็นการลดความยุ่งยาก ประหยัดต้นทุน หรือยกระดับคุณภาพชีวิต

4. มิติของนวัตกรรมเพื่อสังคม (Social Innovation)

การพัฒนานวัตกรรมจากปัญหาใกล้ตัวมักเกี่ยวข้องกับมิติของนวัตกรรมเพื่อสังคม ซึ่งเน้นการแก้ปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของคนในชุมชน (Mulgan, 2007) ตัวอย่างเช่น ปัญหาด้านการเกษตร สภาพแวดล้อม การจัดการขยะ หรือความเหลื่อมล้ำทางสุขภาพ การมองเห็นปัญหาเหล่านี้ในชีวิตประจำวันช่วยเปิดโอกาสให้เกิดแนวทางแก้ไขที่สร้างผลกระทบเชิงบวก และสามารถพัฒนาเป็นธุรกิจเพื่อสังคม (Social Enterprise) ได้
บริบทของ SSIP TSU สอดคล้องกับแนวคิดนี้ เพราะทำงานร่วมกับชุมชนในพื้นที่ภาคใต้ตอนล่าง โดยเน้นการประยุกต์วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพื่อแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นจริง

5. การสร้างตลาดใหม่ด้วย Blue Ocean Strategy

Kim และ Mauborgne (2015) ชี้ให้เห็นว่า ตลาดใหม่เกิดขึ้นจากการมองเห็น “ปัญหาหรือความต้องการที่ยังไม่ได้รับการตอบสนอง” การพัฒนาธุรกิจจากปัญหาใกล้ตัวจึงมีศักยภาพสร้าง Blue Ocean ได้ เพราะเป็นพื้นที่ที่ผู้ประกอบการรายอื่นยังไม่มองเห็น หรือมองว่าเป็นปัญหาเล็กเกินกว่าจะนำมาต่อยอด ดังนั้น การเริ่มจากปัญหาที่ไม่มีใครแก้ อาจกลายเป็นจุดเริ่มต้นของธุรกิจที่เติบโตได้โดยไม่มีการแข่งขันสูงในช่วงแรก

จากการวิเคราะห์เชิงทฤษฎี สามารถสรุปได้ว่า “ธุรกิจที่เริ่มจากปัญหาใกล้ตัว” เป็นกระบวนทัศน์สำคัญที่มีความสอดคล้องกับหลายแนวคิดด้านนวัตกรรม เช่น Design Thinking, Lean Startup, Value Proposition Design, Social Innovation และ Blue Ocean Strategy การพัฒนาแนวทางธุรกิจจากปัญหาที่ผู้ประกอบการเผชิญจริงในชีวิตประจำวัน ทำให้เกิดต้นแบบธุรกิจที่ตอบโจทย์ตลาด ลดความเสี่ยง และสามารถสร้างมูลค่าเชิงเศรษฐกิจและสังคมได้อย่างยั่งยืน

ในมิติของ SSIP TSU การสนับสนุนให้ผู้ประกอบการ นักศึกษา และชุมชนสามารถระบุปัญหาใกล้ตัวได้อย่างถูกต้อง และใช้วิทยาศาสตร์หรือเทคโนโลยีร่วมในการแก้ปัญหา ถือเป็นหัวใจสำคัญของการขับเคลื่อนนวัตกรรมในพื้นที่ภาคใต้ตอนล่าง และเป็นพื้นฐานในการต่อยอดสู่การพัฒนาผู้ประกอบการเชิงนวัตกรรมที่เข้มแข็งในอนาคต